iklan

NASIONÁL, HEADLINE, POLÍTIKA

Avaliasaun FONGTIL: Tama Dékada Dahuluk PEDN Seidauk Atinje ho Di’ak

Avaliasaun FONGTIL: Tama Dékada Dahuluk PEDN Seidauk Atinje ho Di’ak

Natar iha Maliana abandonadu tanba bee la iha. Imajen Tatoli/António Gonçalves

DILI, 23 jullu 2020 (TATOLI) –  Diretór Ezekutivu Fórum Organizasaun Naun Govermentál Timor-Leste (FONGTIL), Daniel Santos do Carmo hateten durante hala’o avaliasaun tuir perspetiva sosiedade sivíl nian ba Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál (PEDN) 2011-2030, tama ona ba dékada dahuluk seidauk atinje ho di’ak.

“Ita halo avaliasaun foku ba setór haat hanesan edukasaun, saúde, agrikultura no infraestrutura bázika, ne’ebé foka liu ba bee-moos no saneamentu. Hosi avaliasaun ne’e ita deskobre katak tinan 10 implementa planu estratéjiku, ita seidauk atinje ho di’ak,” tenik Diretór FONGTIL iha salaun Parokiál São José, Katedrál Vila-Verde, kinta ne’e.

Bazeia ba rezultadu avaliasaun PEDN durante dekade dahuluk (2011-2020) hatudu katak atinjimentu PEDN seidauk to’o alvu ne’ebé hakerek iha dokumentu PEDN rasik.

“Ezemplu ida iha indikadór Ministériu Saúde hateten katak hosi 2011-2020 ne’e populasaun sira ne’ebé hela iha fatin área rurál, hela uma-kain 1.500 to’o 2.000 ba leten sira tenke iha postu saúde, maibé tuir observasaun FONGTIL katak to’o agora seidauk iha,” nia akresenta.

Indikadór ida tan, bainhira FONGTIL halo observasaun nota katak postu saúde iha ona maibé tuir indikadór hateten katak destaka hotu parteira, enfermeira, no farmasista, maibé realidade haree iha territóriu nasionál pakote ne’e seidauk kompletu.

Nia refere ba setór infrastrutura báziku, ne’ebé iha PEDN haktuir katak iha tinan 10 nia laran, populasaun porsentu 80 maka asesu ona ba bee-moos no saneamentu ho adekuadu.

“Maibé realidade hatudu katak iha fatin-fatin ita haree kontinua problema ba bee-moos no haree ba saneamentu iha eskola sira sanitária laiha, dalaruma iha maibé la funsiona hotu. Ne’e hatudu katak Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál seidauk atinje,” nia realsa.

Iha setór agrikultura, mensiona katak iha dékada dahuluk ne’e iha indikadór ida dehan Timor-Leste bele esporta ona naan-karaun ba rai-li’ur maibé indikadór ne’e la atinje.

“Laiha relatóriu ruma hateten katak ita esporta ona na’an-karau ba rai-liur,” nia realsa.

Nune’e mós, dehan katak agrikultór sira iha ona seguransa ai-han maibé realidade má nutrisaun iha Timor-Leste sei kontinua eziste.

“Signifika katak iha FONGTIL nia avaliasaun, Governu seidauk atinje indikadór sira ne’ebé hakerek iha Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál 2011-2030, ne’ebé tama ona dékada dahuluk,” nia subliña.

Diretór ne’e konsidera PEDN durante ne’e seidauk bele atinje alvu tanba iha fatór tolu.

“Ita iha problema tolu maka hanesan kapasidade instituisionál ministériu, liuliu setór sira ne’ebé ita halo avaliasaun, situasaun impase polítika iha ita-nia rai ne’ebé sita tempu barak to’o halo ita la investe hodi atinje planu estratéjiku maibé halo polítika de’it no ikus liu maka ita-nia entidade Estadu liuliu membru Governu sira seidauk intende didi’ak Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál, liuliu iha nia indikadór sira,” Daniel esplika.

Jornalista: Antónia Gusmão

Editora: Julia Chatarina

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!