COVALIMA, 30 novembru 2021 (TATL)—Tinan hitu (7) sulan iha prizaun laran, sente moris ne’e hanesan na’in laek. Maibé, iha tinan hirak ne’e nia laran, afinál iha prizaun laran, dadur sira mós hetan naroman no esperansa hadau fali moris foun atu sai na’in ba sira-nia moris rasik, liuhosi formasaun oioin ne’ebé sira hetan iha prizaun laran.
Notísia Relevante:Sosiedade kontribui ba pás, prizaun iha Timor-Leste bele taka
Eis dadur, Marito Baptista, mak sai sasin hodi hasasin ninia espriénsia tinan hitu kastigu iha kadeia to’o agora nia bele loke negósiu kiik. Ohin loron, iha rai Covalima, eis dadur ne’e harii karpintaria hodi fó servisu fali ba joven sira seluk no bele sustenta família ho ninia esforsu no kosar-been rasik.
“Iha prizaun ha’u foin sente katak, prizaun mak fatin no formasaun ba ema. Primeiru ha’u tauk, prizaun fatin kastigu ita iha nakukun laran no laiha ona direitu atu hetan formasaun ruma no la asesu buat hotu, maibé afinál direitu ba tuir formasaun ne’e ha’u bele hetan no ohin loron ha’u bele sai ema hanesan ema,” Eis dadur iha Prizaun Becora, Marito Baptista, konta nia istória durante iha prizaun Becora, bainhira partisipa iha semináriu Nasional ho tema “Direitu Prizioneiru Sira hodi Asesu ba Justisa Formál” iha salaun Administrasaun Covalima, tersa ne’e.

Prizaun fatin atu kastigu ema maibé prizaun mós sai fatin naroman ida ba dadur sira atu leno an no hafoun moris liuhosi formasaun espirituál no hetan formasaun iha iha área oioin, hanesan karpintária, pedreiru, alfaeate no eskola ekivalénsia ba katuas sira atu hametin fiar hodi muda hahalok sira.
Durante iha prizaun laran, nia koko koordena ho guarda prizonál sira, nune’e nia bele involve iha formasaun kona-ba karpintaria durante tinan ida-nia laran.
“Ha’u foku tuir formasaun kona-ba karpintaria. Ho hanoin ida-ne’e, bainhira sai hosi prizaun, hanoin ne’ebé mosu iha ha’u-nia kakutak dahuluk ne’e, saida mak ha’u bele halo bainhira ha’u sai hosi prizaun no re-intergra fali iha komunidade. Ha’u remata ha’u-nia pena, entaun ha’u tenke foku formasaun kona-ba karpintária,” Marito haktuir.
Maibé, nia haktuir, iha prizaun laran dezafiu boot ba dadur sira mak bainhira família atu ba vizita no prezensa defensor publika menus tebes. Tanba, kolega dadur sira la kuñese sira-nia defensor públiku no dadur ho dadur maka vizita malu hodi husu malu.
“Iha prizaun ami dadur ho dadur ko’alia ba malu. Ha’u hanoin lia fuan katak, husik pasadu sai hanesan istória ida. Harii pasadu ho sentidu foun atu harii futuru di’akliu,” nia dehan.
Hafoin nia kumpre nia pena iha prizaun Becora muda fali hodi hakruuk no hein ninia tempu restu iha Prizaun Suai-Covalima, nia kumpre pena durante tinan hitu resin, nia promote ba an rasik atu lakohi involve tán krime sira.
“Ha’u ko’alia ho ha’u-nia kolega sira hotu, lalika atu hakat-tuir fali ha’u-nia ain fatin. Prizaun atu forma ema maibé do’ok hosi família no prizaun fatin ne’ebè atu kastigu ema sala-na’in sira,” nia fo hanoin.
Maibé, lahaluha, nia mós hato’o agradese ba guarda prizonál sira iha prizaun becora no Suai-Covalima ne’ebé fo motivasaun ba nia hakat tuir dalan loos hodi muda nia hahalok aat sira durante ne’e nia komete.
“Ha’u sai hosi prizaun, ha’u dezenvolve servisu karpintária hodi buka ema fó treinamentu ba sira kona-ba karpintaria hodi loke negosiu kiik atu sustenta família. Ha’u loke negosiu kiik tanba apoiu hosi kolega dadur sira,” nia hateten.
Marito Baptista hahú kumpre nia pena iha prizaun tinan hitu-resin ne’ebé hahú hosi 2015 to’o nia hetan Liberdade hodi hodi loke negosiu kiik ho naran MEVEL OCY COKY CARPINTARIA ne’ebé lokaliza iha aldeia Asurai, suku Debos, postu administrativu Suai Vila, Munisípiu Covalima.
Iha ninia servisu fatin, nia la’ós fó servisu ba nia-an rasik maibé esperiénsia ne’ebé nia hetan, nia fó fali servisu ba joven sira hamutuk na’in-hitu (7) atu servisu hodi manan osan no intensaun prinsipál mak atu sustenta sira-ida-idak nia família.
Jornalista : Celestina Teles
Editór : Cancio Ximenes