DILI, 19 setembru 2024 (TATOLI) —Koordenadora programa Edukasaun Multi Língua (EMuLi), Verónica Pereira, hateten, implementasaun programa EMuLi iha munisípiu Lautém no Manatuto inklui Lautém, Manatutu no Rejiaun Administrativu Espesiál Oé-cusse Ambeno (RAEOA) nia progresu la’o di’ak tebes, tanba labarik barak hetan nia benefísiu.
“Entaun, husi dadus ne’ebé iha, eskola ne’ebé ita implementa programa EMuLi ba ne’e, labarik barak mak hatene lee ona no apreende ho lalais nomós ko’alia lian portugés di’ak tebes. Estudante sira-ne’e bainhira hakat ba klase normál, sira-nia dezempeñu di’ak tebes, nune’e mós estudante balun husi eskola EMuLi ba Sentru Apredizajen Formasaun Eskolár (CAFE, sigla portugés), sira-nia dezempeñu di’ak tebes. Entaun, evidénsia hatudu katak programa EMuLi ne’e iha progresu di’ak tebes,” Koordenadora EMuLi, Verónica Pereira, hato’o ba Agência Tatoli, iha ninia knaar fatin, Vila-Verde, kinta ne’e.
Pontu importante iha programa EMuLi ne’e mak hakarak transforma estudante sira atu hakat ba lian ofisiál tetun no portugés.
“Ita-nia estudante barak liu iha área rurál, balun la ko’alia tetun no portugés, entaun ita ajuda liuhusi literasia ho numerasia iha sira-nia lian inan, depois halo progresaun hakat neneik tuir programa, tuir planu atu sira hakat ba tinan tuir mai ba iha lian ofisiál sira. Ne’e mak ita iha programa EMuLi ne’e atu ajuda sira,” nia akresenta.
Notísia relevante : ME apoia formasaun EMuLi iha Oé-Cusse atu alarga tán ba eskola 39
Programa EMuLi ne’e sei kontinua ba eskola sira seluk iha munisípiu Lautém, Manatuto no RAEOA, iha tinan oin tanba programa ne’e nia progresu di’ak tebes, tanba ne’e eskola sira halo proposta ba Ministériu Edukasaun (ME) atu implementa.
“Ita nafatin iha munisípiu tolu ne’e ho lian hanesan galolen, baikenu no fataluku. Ita halo ona sosializasaun ba eskola foun sira ne’ebé iha, ita fó formasaun no esplika ba sira kona-ba benefísiu husi programa EMuLi. Daudaun ne’e ekipa prepara hela ba formasaun segundu nia ba sira iha fulan-novembru atu sira deside ho prontidaun atu ita implementa programa ne’e,” Koordenadora programa tenik.
Iha sorin seluk, Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus Soares, hateten, metodolojia hanorin labarik sira iha lian inan ne’e atu halo sira avontade husu no hatan ba matéria ne’ebé sira apreende iha sala laran, nune’e ME observa katak manorin sira husu kona-ba matéria ne’ebé apreende, estudante sira mós hatan ho vontade tomak.
“Inan-aman sira tenke kontente ho profesór no profesora sira, tanba sira hanorin ho di’ak tebes, tanba bele hanorin ita-nia oan sira apreende no kompreende buat ruma, nune’e husu ba inan-aman sira atu apoiu nafatin manorin sira hodi bele hamutuk dezenvolve labarik sira ba futuru liuhusi prosesu aprendizajen,” Ministra Dulce, hato’o.
Nune’e mós, Embaixadora Boa Vontade ba Asuntu Edukasaun, Kirsty Sword Gusmão, apresia tanba Ensinu Báziku Filial (EBF) Rembor Manatuto ne’ebé implementa programa ne’e ba dahuluk, ninia progresu la’o di’ak tebes.
“Sente kontente tebes, haree jestaun saladeaula ne’ebé furak tebes no organiza atu kantinua tuir matéria, labarik sira mós organiza grupu kiik hodi aumenta sira-nia preparasaun no komunikasaun di’ak ba malu mak importante tebes, la’ós tanba infraestrutura mak di’ak liu, maibé importante mak manorin sira-nia matenek no kreatividade hodi ajuda labarik sira apreende ho ativu, iha hanoin krítivu no kreativu,” Embaixadora katak.
Metodolojia hanorin uza lian inan bazeia ba evidénsia no peskiza ne’ebé mak matenek-na’in sira halo hodi hatudu katak bainhira labarik sira tama iha sala laran no bainhira manorin hanorin ho lian ne’ebé labarik sira la kompreende, sira labele apreende buat ida, maibé bainhira hanorin sira literasia ho lian inan, maka fásil liu atu apreeden lian tetun no portugés.
Avaliasaun ba programa EMuLi iha tinan 2016 hatudu duni katak labarik sira ho tinan-20 ne’e, sira-nia portugés di’ak liu kompara ho sira ne’ebé frekuenta projetu CAFE, tanba sira iha fundasaun metin ho sira-nia lian inan, nune’e programa EMuLI ne’e hanesan prátika di’ak ne’ebé hakarak aplika iha Timor-Leste.
Jornalista : Osória Marques
Editora : Julia Chatarina