Promove Justisa Sosiál, Proteje no Garante Servisu Dignu ba Traballadór Hotu Iha Timor-Leste
(Reflesaun ba Komemorasaun Loron Mundiál Traballadór Sira)
Hakerek na’in:
Angelo dos Santos Veloso
Atu komemora loron Mundiál ba servisu na’in (Dia Mundial do Traballadór) ne’ebé monu iha loron 01 fulan maiu 2019, Sekretária Estadu Formasaun Profisionál no Empregu (SEFOPE) liu husi Diresaun Nasionál Relasaun Traballu hakarak felisita no sauda ba traballadór sira Timor oan tomak iha Timor-Leste no sira hotu ne’ebé namkari iha rai li’ur (estranjeiru), ho deseju susesu nian iha servisu no felisidade iha idak-idak nia família.
Iha oportunidade ida ne’e ita hotu-hotu nu’udar ajente governu nian, asosiasaun emprezariál, konfederasaun e sindikatu sira, sosiedade sivíl, igreja kaer liman ba malu hodi fó valór ba servisu na’in atu promove traballu dignu.
Iha loron espesiál ba servisu na’in, SEFOPE hamutuk ho Organizasaun Internasionál ba Traballadór sira (OIT-sigla portugés), sindikatu traballadór sira no asosiasaun empregadór sira realiza futeból hodi hametin amizade entre parseiru sira hotu no realiza SEMINÁRIU NASIONÁL hodi fó oportunidade ba parte hotu, liu-liu ba Sindikatu Traballadór sira, Kámara Komérsiu Indústria TL (CCI-TL-sigla portugés), Governu, Parlamentu Nasionál, Sosiedade Sivíl no Igreja atu fó nia hanoin ba tema nasionál ba loron traballadór sira 1 maiu 2019 “PROMOVE JUSTISA SOSIÁL, PROTEZE NO GARANTIA SERVISU DIGNU BA TRABALLADÓR SIRA HOTU IHA TIMOR LESTE”.
Objetivu husi tópiku ne’e atu fó hanoin ba polítika na’in sira, empregadór sira no parseiru sira hotu atu iha konsiénsia ba servisu dignu liu husi promove justisa sosiál no respeita ba malu iha servisu fatin entre traballadór sira no empregadór sira no kompriende saida mak direitu no devér tuir lei traballu no 4/2014 artigu 21 no 21 i mós obrigasaun traballadór no obrigasaun empregadór artigu 35 no 36 lei traballu no 4/2012 atu nune’e prevene disputa laborál iha kontestu relasaun industrial. Bainhira relasaun industriál la’o armonia maka dezenvolvimentu iha Timor-Leste sei iha mudansa signifika.
Loron 1 fulan-maiu nu’udar loron boot bá traballadór sira iha mundu tomak, tinan-tinan sempre komemora loron boot ida ne’e no traballadór sira iha direitu hodi komemora iha loron ida ne’e.
Timor-Leste komemora mós loron boot ida ne’e katak, traballadór sira Timor oan no estranjeiru ne’ebé servisu iha Timor-Leste hetan mós direitu ferias ou deskansa iha loron espesiál ida ne’e, maibé dala-barak parte empregadór balun ezije atu servisu na’in sira kontinua nafatin halo servisu iha loron ne’e, tanba de’it kestaun de responsabilidade no kestaun bá hatán nesesidade família nian, tanba ne’e polítika SEFOPE liu husi Inspetór Jerál Traballu atu halo inspesaun rotina ba atividade sira ne’e hotu no fó multa ka sansaun ne’ebé maka’as ba empregadór sira ne’ebé viola servisu na’in sira nia direitu tuir dekretu lei 19/2010.
Iha loron espesiál ida ne’e mós parte hotu kestiona problema ka dezafiu servisu na’in hasoru iha Timor-Leste, tanba situasaun empregu iha Timor-Leste sei sai problema iha rai-laran, tanba ema barak seidauk hetan oportunidade ba servisu, iha peskiza forsa traballu hatudu forsa traballu produtivu ema la servisu ka dezempregu hamutuk porsentu 11 ho totál ema 213.200 (empregu 189.800+dezempregu 23.400) tanba situasaun dezempregu refleta ba kondisaun industria rai laran ne’ebé hatudu katak sei la’o neneik tebes, nune’e volume absorve traballadór mós la’o tuir situasaun ne’ebé iha no kondisaun hirak ne’e akontece tanba emprezáriu sira seidauk bele simu traballadór barak ho nune’e situasaun empregu rai laran sei difisil nafatin ba Timor oan ne’ebé buka servisu.
Tanba ne’e SEFOPE kria politika autu-empregu ba grupu no sentro sira iha Timor laran tomak atu esforsu servisu no hatutan fó servisu ba maluk sira seluk hodi minimiza dezempregu iha rai laran e mós politika SEFOPE ne’ebé fó oportunidade haruka joven sira ba rai li’ur hodi aprende, matenek no skiil no fila fali mai Timor halo dezenvolvimentu iha futuru.
Hakerek Na’in Nu’udar Diretor Nasionál Relasaun Traballu-SEFOPE
Email: angeloveloso81@gmail.com
Kontaktu: 77327289