DILI, 03 agostu 2019 (TATOLI)- Komisaun Nasionál Justisa no Paz (CNJP-sigla portugés) konvoka debate ho tema prinsipál “Voices Of The Voiceless” hodi halo reflesaun ba espíritu nasionalizmu povu Timor nian iha tempu susar hodi komemora loron konsulta popular ba dala-20 (30 agostu 1999-30 agostu 2019) no prezensa misaun INTERFET (International Force East Timor).
Eis Vise Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperativu (MNEC-sigla portugés), Roberto Soares, nu’udar mós panelista iha debate ne’e, konsidera, debate ne’e oportunu tebes tanba iha ámbitu ida ne’ebé mak di’ak hodi selebra tinan 20 ba konsulta popular (Referendu).
“Ita haree katak liuhosi debate ida ne’e konsege lori ita nia lideransa balu hosi akadémiku no mós hosi ita nia maluk sira ne’ebé mak uluk luta ba independénsia. Tanba ne’e, ha’u kongratula komisaun organizadora ba debate ida ne’e,” hateten Roberto Soares, ohin, iha ámbitu debate “Voices Of The Voiceless” ne’ebé hala’o iha Salaun Katedrál Diocese Dili, Vila Verde.
Panelista ne’e informa, debate ida ne’e hamosu tópiku sentrál ne’ebé mak interesante tebes, ho tema “Voices of the Voiceless”, katak lian hosi lian laek nian, ne’ebé Bispu Eméritos Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB, uluk nia nu’udar representa povu nian ne’ebé mak sempre temi, ba lian sira ne’ebé mak la konsege hato’o.
“Pessoalmente, ha’u halo reflesaun iha ha’u nia intervensaun katak bainhira ita ko’alia kona ba “Voices of the Voiceless” ne’ebé mak tama kontestu tolu hanesan Justisa, Paz no Integridade no ba ha’u ida ne’e importante tebes tanba kuandu ita ko’alia kona ba Justisa no Paz entaun ita mós tenke haree ba kestaun Justisa no Paz,” hateten Roberto Soares.
Nia akresenta katak, se haree ba prosesu tomak katak justisa ida ne’ebé mak konsege responde nesesidade ema nian no mós ba sosiedade no ba nasaun nia ukun rasik aan tanba ne’e mak dehan justisa ne’e boot liu no ikus mai Timor oan tomak hetan benefísiu hosi ukun rasik aan.
Tuir Roberto Soares katak, ba oin atu oinsá mak justisa ida ne’e iha nia relevánsia mak tenke haree ba justisa iha parte rua, hanesan justisa konvensionál katak tenke koloka justisa iha nia implementasaun liuhosi instituisaun relevantes hanesan Tribunal, Prokuradoria Jerál sira no mós hanesan advogadu sira, oinsá mak sira ezerse sira nia méritu nu’udar ema ne’ebé mak defende justisa ba ema kbiit laek sira no ba ema sira ne’ebé mak laiha forsa atu defende sira nia aan.
Justisa naun konvensionál, Roberto Soares esplika, ida ne’e liga ba mekanizmu ne’ebé la’ós hanesan konvensionál nian katak problemas ne’ebé mak akontese no rezolve liuhosi dalan kultura ka komtempla liu ba kultura porezemplu halo tara bandu.
Nia dehan kuandu kria paz iha nasaun ida, presiza iha konsiénsia iha kada ema nia aan rasik, paz iha uma laran rasik no mai família, sosiedade, no mós iha Instituisaun no ba nasaun ida ne’e.
“Ha’u hakarak hateten katak prosesu Timor nia ukun raik aan ne’e, to’o ohin loron, justisa ne’e seidauk kompletu tanba ne’e, tenke kontinua luta ba Timor nia soberania nasionál.
“Agora ita kuaze kompleta ita nia soberania nasionál ba Fronteira Marítima nian, hein uitoan tan ba iha Fronteira Terrestre no karik futuru ita sei kompleta tan soberania ba fronteira lalehan nian,” afirma Roberto Soares.
Panelista ba Debate ho tópiku “Voice of the Voiceless”, kompostu hosi membru Governu, membru Parlamentu Nasionál, akademista sira no sosiedade sivíl, jurista TL no veteranu.
Programa ne’e realiza tanba hetan apoiu hosi governu liuhosi komisaun Nasionál Justisa no Paz, hosi Prezidente Komisaun Organizadora ba tinan 20 loron konsulta popular, Kay Rala Xanana Gusmão, veteranu, Dioseze Dili no mós Universidade.
Jornalista : Osória A. Marques
Editór : Francisco Simões
