DILI, 30 abríl 2021 (TATOLI)—Relasiona ho komemorasaun loron mundiál Traballadór iha loron 01 maiu, Konfederasaun Sindikatu Traballadór Timor-Leste (KSTL) husu ba Governu halo revizaun ba saláriu mínimu traballadór rai-laran bazeia ba kondisaun moris ne’ebé dignu.
Prezidente KSTL, Almeiro Vila Nova, hateten, esbosu lei saláriu mínimu liu ona diskusaun naruk ne’ebé envolve Sindikatu Traballadór, Sekretaria Estadu Formasaun Profisionál no Empregu (SEFOPE) no Kámara Komérsiu no Indústria, Timor-Leste (CCI-TL, sigla portugés), ne’ebé hanesan Konsellu Nasionál Traballu.
“KSTL ejize Governu aselera aprovasaun dekretu-lei saláriu mínimu ne’ebé pendente durante tinan-ualu nia laran ona, hodi bele hetan revizaun iha tempu badak nia laran, nune’e iha balansu iha nesesidade moris traballadór sira,” Prezidente KSTL hateten durante konferénsia imprensa ne’ebé realiza iha sede Bemori, sesta ne’e.
Tema ba komemorasaun loron mundiál Traballadór tinan ne’e maka ‘Kombate surtu COVID-19 hodi garantie seguransa saúde no ijene, istimula ekonomia no empregu, proteje traballadór sira no promove diálogu sosiál hanesan prinsípiu fundamentál traballu livre’.
Tuir Sindikatu Traballadór, saláriu mínimu $115 ne’ebé Timor-Leste aplika, la balansu ho nesesidade moris traballadór sira.
Tanba ne’e, Almeiro husu Governu tau prioridade hodi aselera, nune’e traballadór labele moris iha mukit nia laran.
“Bazeia ba peskiza ne’ebé maka ami halo iha tinan 2014, iha rejiaun Oeste no Leste, iha munisípiu hirak hatudu katak saláriu mínimu ne’ebé bele dignifika traballadór nia moris ho montante $200, maibé analiza ne’e ita bazeia ba nesesidade bázika,” nia tenik.
KSTL mós antes ne’e hakerek ona karta ba Ministériu Koordenadór Asuntu Ekonómiku (MKAE) maibé to’o agora seidauk iha resposta.
“Governu presiza aprova saláriu mínimu no laiha razaun atu kansela aprovasaun, tanba sira husik tempu naruk maibé laiha solusaun,” nia akresenta.
Nia dehan, regulamentu saláriu mínimu loloos kada tinan rua hetan revizaun, maibé desde halo revizaun iha tinan 2012 hosi $85 ba $115, laiha ona revizaun.
“Loloos iha tinan 2014 ne’e mudansa ona, maibé liu ona prosesu dala-haat ona, hosi tinan 2014, 2016, 2018 no 2020, maibé Governu seidauk halo revizaun,” nia hatutan.
Saláriu mínimu atuál labele aplika ona
Iha sorin seluk, Diretór Nasionál Relasaun Traballu hosi SEFOPE, Angelo dos Santos Velos, hateten, kona-ba esbosu lei saláriu mínimu, parte Sekretaria Estadu enkomiña ona ba MKAE.
“Dekretu-lei ne’e ami submete ona ba MKAE tanba SEFOPE iha ministériu ne’e nia okos, no hosi ne’e maka foin submete ba Konsellu Ministru. Tanba saida maka lei ne’e seidauk aselera, polítikamente ami labele to’o iha ne’ebá,” Diretór ne’e dehan.
Bazeia ba peskiza ne’ebé SEFOPE no parte kompetente halo iha munisípiu 12 inklui Rejiaun Administrativa Espesiál Oé-cusse Ambeno (RAEOA), nota katak sasán iha merkadu sa’e ba bebeik no traballadór ho saláriu mínimu labele aguenta ho osan to’o fulan ida ramata.
“Sasán ne’ebé traballadór konsume ne’e sa’e, tanba ne’e rezumu hosi ami-nia peskiza ne’ebé konsulta ona ho péritu iha área ekonómia, fó hanoin ba ami katak saláriu $115 labele aplika ona ba traballadór sira tanba kustu vida sa’e,” nia subliña.
Tuir Reprezentante SEFOPE ne’e, montante ne’ebé Sekretaria Estadu temi iha proposta labele divulga lai no husik desizaun koletivu hosi Governu maka deside.
Nune’e mós, Traballadór loja Pewina, Pasquela Soares, hateten, saláriu mínimu $115 iha kondisaun agora la sufisiente, tanba ne’e nia husu parte kompetente halo revizaun nu’udar parte dignifika traballadór timor-oan sira iha rai-laran.
“Saláriu $115 ne’ebé ha’u simu kada fulan la sufisiente, tanba ne’e ha’u laran metin ba osan over time iha domingu, maski $7 de’it maibé di’ak tanba uza osan ne’e bele selu transporte no sosa hahan. Tanba ne’e, karik Governu bele halo desizaun ba saláriu traballadór nian,” nia tenik.
Jornalista: Natalino Costa
Editora: Julia Chatarina