DILI, 27 novembru 2024 (TATOLI)–Governadór Banku Sentrál Timor-Leste (BCTL), Helder Lopes, prefere halo estudu ba moeda hafoin foti desizaun hodi prodús moeda.
“Mensajen prinsipál kona-ba moeda, BCTL ninia pozisaun agora ita tenke halo estudu hodi kompreende lai vantajen no desvantajen uza dolar agora ka muda. Ha’u hanoin ita halo estudu lai tanba moeda ne’e instrumentu ida-ne’ebé ita uza iha ita-nia ekonomia, maibé bainhira ita halo desizaun troka instrumentu ne’e, nia efeitu ne’e boot. Tanba ne’e mak ita labele halo desizaun tanba de’it ita hakarak halo desizaun, ikus mai ninia konsekuénsia ne’e boot, liu-liu konsekuénsia ne’e sé mak sofre, ita-nia povu no ekonomia mak sofre, ne’e ita lakohi,” Governadór BCTL, informa hafoin enkontru ho Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, iha Palásiu Prezidensiál, Bairru-Pité, kuarta ne’e.
Nia dehan, presiza hamutuk ho instituisaun finanseira boot sira hodi halo estudu atubele hetan rezultadu kredível hodi ajuda hetan informasaun no halo desizaun loloos.
Aleinde ne’e, BCTL nia planu ba oin mak planu estratéjiku ba dezenvolvimentu setór finanseiru.
“Ita bainhira hakarak ba surat-tahan, ita bolu dehan notas, tanba ne’e mak daudaun ita uza dolar ita labele iha notas. Tanba ita uza notas ka dolar Amérika nian, imi nota ita-ninia sentavu Amérika nian laiha ona, ita uza ita-nia sentavu de’it, tanba sentavu ne’e ita mak hasai, notas ne’e ita sei uza dolar Amérika,” nia akresenta.
Notísia relevante : BCTL lansa mákina rua hodi troka osan tahan ba moeda sentavu
Governadór dehan, BCTL nia planu estratéjiku ba dezenvolvimentu setór finanseiru mak oinsá dijitaliza sentavu, nune’e bainhira atu halo pagamentu dijitál hanesan atu selu sasán duke lori osan besi mak selu, aban bainrua bele ba ho dijitál hodi halo pagamentu.
“Prosesu sira ne’e la’o hela. Ami serbisu hamutuk ho instituisaun finanseira, BCTL kria sistema infraestrutura, buat ne’e fasilita ita-nia ekonomia, liu-liu ba ita-boot sira,” nia akresenta.
Banku Sentrál konsege halo estudu barak, ne’ebé estudu boot liu maka fundu umanitária internasionál.
“Rezultadu estudu ne’e espera sei sai antes tinan ida-ne’e ramata. Pur enkuantu iha rezultadu pre-elimináriu husi estudu ne’e hateten bainhira ita uza dolar, ita bele asegura estabilidade katak dolar ninia valór ne’e di’ak tanba forte, nune’e estabilidade ne’e iha, maibé tanba ita uza dolar, ita la halo polítika umanitária, ne’e kestaun tékniku oituan maibé ha’u esplika jerál de’it, BCTL labele halo polítika umanitária iha sentidu osan hirak mak ita bele sirkula iha ekonomia, osan iha mak ita bele dada atubele influénsia atividade ekonomika, tanba ita la halo ida-ne’e, ita laiha fleksibilidade katak ita laiha instrumentu atu kontrola hanesan supply osan iha ekonomia liuhusi polítika umanitária. Entaun, estudu ne’e hateten uza dólar ninia vantajen mai ita mak estabilidade iha, maibé nia dezvantajen mak laiha fleksibilidade tanba la halo polítika umanitária,” nia esplika.
Tanba ne’e, Governadór prefere BCTL halo estudu pre-elimináriu ida kona-ba prodús moeda.
“Bainhira ita liga tiha sira ne’e, serake uza dolar kontribui di’ak liu ba produtividade ekonómika ka la’e, estudu pre-elomináriu sira ne’e mós hatudu katak útiliza dolar ladun promove ita-nia produtividade ekonómika. Maibé ida-ne’e ha’u ko’alia nível altu de’it, ita hakarak ba detallu ne’e ita tenke haree item pur item. Pur enkuantu husi BCTL saida mak ami halo mak kontinua halo estudu hodi kompreende lai ita-nia vantajen no dezvantazen utilizasaun dolar agora,” nia katak.
Hafoin neme, BCTL kontinua apoiu Governu halo parte dezenvolve ekonomia to’o iha pontu ida mak bele halo komunikasaun ho parte relevante hotu, katak iha ona kondisaun atubele konsidera kontinua ho dolar ka muda ba rejime foun.
“Entaun ida-ne’e orsida ita tenke halo
diskusaun ho di’ak depois mak ita halo desizaun,” Helder Lopes, hato’o.
Jornalista : Osória Marques
Editora : Julia Chatarina
