BOBONARU, 28 Abríl 2025 (TATOLI)—Agrikultór sira iha postu administrativu Maliana, munisípiu Bobonaru, hahú ko’a hare ne’ebé kuda iha epoka dahuluk 2024-2025, ne’ebé utiliza udan-been hodi halai natar.
Notísia Relevante: Lú Olo triste haree natar Maliana nakonu ho fatuk no rai-henek
Natar-Nain iha área Ramaskora, Agostinho Perreira de Jesús, hateten iha tinan ne’e rezultadu hare iha mudansa di’ak uituan kompara ho tinan kotuk tanba udan-been tinan ida di’ak.
“Ami kontente tanba hare hola-oan barak, ita ko’a mai ne’e isin nakonu, ne’e tanba udan been di’ak. Depois ami mós kontrola beibeik, tau adubu ne’ebé parseiru sira fó no halo tuir tékniku oinsá kuidadu hare. To’o ohin loron bele ko’a hare ho di’ak, ami tinan ne’e di’ak uitoan la hanesan tinan kotuk mak menus. Dalaruma klima karik lahtane, maibé ha’u-nia natar ektare ida-resin ne’e hetan karon mutin-boot ne’e 50 iha tinan ne’e, mak lahatene loos tanba sei ko’a hela,” nia informa ba Agência Tatoli, segunda ne’e.
Nia afirma, hafoin kolleta sei kontinua kuda hare iha epoka daruak nian, tanba meta ba tinan ida-ne’e agrikultór sira tenke kolleta ka ko’a haree da-rua iha tinan dia-nia laran.
“Ida uza udan-been nia mak agora ami ko’a ne’e, depois bulan (6) hanesan ne’e ami komesa kuda fali faze segundu uza bee irrigasaun Maliana I. Hare sira-ne’ebé ami hetan ne’e, kada tinan balun ami rai ba han, balun faan ba iha Dolok, nune’e hodi sustenta ami-nia moris no balun depois faan no fó oan sira ba eskola,” mia dehan.
Iha fatin seluk, Natar-nain, Felismina Moniz, reforsa natar partense ba Irrigasaun Maliana II nian hare seidauk kolleta ka seidauk bele ko’a hare tanba hare foin mak tasak.
“Semana oin hanesan ne’e ami-nia mós bele ko’a ona, tanba hare tasak no kinur hotu ona. Iha agrikultór balun nian mak seidauk tanba kuda tarde, maibé hakarak ka lakohi tama fulan lima (5) ne’e ko’a hotu ona,” nia dehan.
Aleinde ne’e, natar-nain ne’ebé lakohi temi nia identidade deklara katak, área kultiva hare iha parte Irrigasaun Maliana II, tinan ne’e balun hatudu rezultadu di’ak maibé balun falladu tanba hetan atake husi pesti Karakól.
“Ami-nia hare tinan ne’e Karakól la han ida tanba ami na’in sosa ai-moruk, kuidadu beibeik, maibé sira viziñu balun tun ba ne’e, hare foin butuk to’o kuda tia mós Karakól han hotu. Agora, tun ba ne’e, hare kotu-kotu, ninia kain mak hamriik hela maibé hare-isin laiha. Ida-ne’e, dalaruma sira la ko’a husik hela de’it ona, tanba ko’a mós estraga-aan de’it no atu rai ba han nian mós bele laiha,” nia hateten.
Biban ne’e, nia husu ba Ministériu Agrikultura, Pekuária Peska no Floresta (MAPPF) atu apoia ai-moruk pestisida molok natar-na’in sira prepara fila-rai atu kuda hare.
“Se bele ai-moruk ne’e mai sedu, tanba tinan ida-ne’e ami la hetan ai-moruk husi Governu. Ami ba husu iha edifísiu MAPPF katak ai-moruk laiha, entaun mak ami pesan fali husi Atambua-Iindonézia mak ema lori mai, ami sosa no rega ba hare. Balun la konsege sosa ne’e mak sira-nia hare aat hotu ne’e, tanba Governu to’o agora la fahe ai-moruk ne’e,” nia dehan.
Enkuantu, tuir dadus ne’ebé Agência Tatoli asesu iha Diresaun Servisu Munisipál Agrikultura, Munisípiu Bobonaro, iha tinan 2023 natar kuaze ektare 850 mak afetádu husi peste Karakól no husi númeru ne’e natar ektare 300 mak hetan estragu ne’e maiória akontese iha Maliana.
Notísia Relevante: DSMA Bobonaro hato’o pedidu ba MAPPF apoia ai-moruk kombate Karakól
Jornalista : Sergio da Cruz
Editór : Cancio Ximenes
