DILI, 12 jullu 2019 (TATOLI) –Embaixadór Timor Leste ba Indonézia, Alberto X.P. Carlos, hasoru malu ho Komandante Polisia (KAPOLRES-sigla Indonézia), Belu, Timor Osidentál (NTT-sigla), Indonézia, AKBP Chistian Tobing, hodi ko’alia kona-ba kondisaun no situasaun kazál Timoroan lori droga ne’ebé detein hela iha sela KAPOLRES Belu.

Iha vizita serbisu ba Belu, Atambua, NTT ne’ebé akompaña mós husi Konsuladu Timor iha Kupang, Paulo Ximenes, hasoru malu direitamente mós ho kazál Timoroan ho inisiál JSP ho AS.
Sidadaun Timor na’in rua (2) fen-la’en ne’e, autoridade Indonézia prende iha fronteira Mota-Ain, Belu, Timor Osidentál, kuarta (29/05/2019), bainhira lori droga atu ba Kupang, NTT.
Evidénsia ne’ebé autoridade Indonézia foti husi kazál timoroan ne’e, kompostu husi ai-moruk droga musan 4.874 ne’ebé tetu hamutuk 1,861 kilograma.
“Ohin, meiudia, ha’u hasoru malu ho KAPOLRES Belu, AKBP Christian Tobing, atu hatene liu tan kondisaun kazál Timoroan lori droga ne’e na’in,” informa Embaixadór Alberto X.P. Carlos, via mensajen WhatsApp ba Ajénsia TATOLI.
Tuir Embaixadór Alberto Carlos nia haree mós katak, kooperasaun entre Estadu Timor Leste ho Indonézia nesesáriu no urjente atu bele próteze sidadaun timor na’in rua, feen ho la’en ne’e.
KAPOLRES Belu, AKBP Chistian Tobing, informa ba Embaixadór Alberto Carlos, katak, timoroan na’in rua ne’e hetan tratamentu di’ak, sira nia direitu laiha ema ida maka viola no prosesu investigasaun atu to’o rohan ona.
“Embaixada iha Jakarta kontinua akompaña ho atensaun ba kazu kazál timoroan nian ne’e no harohan mós ba Maromak ho matebian sira bele tulun sira na’in rua,” hateten Embaixadór Alberto X.P. Carlos.
KAPOLRES mós autoriza Embaixadór TL ho responsável Ajénsia Konsular Timor-Leste iha Atambua, hodi bele ko’alia direitamente ho kazál timoroan hodi husu mós kona-ba sira nia kondisaun no fó korajen ba sira atu enfrenta situasaun ne’e tuir ema nia lei.
Embaixador Alberto Carlos informa mós katak, nia parte ho hola medidas atu buka solusaun no foin lalais Prokuradór Jerál Republika, José da Costa Ximenes, ba hasoru Adjuntu Komandante Polisia Repúblika Indonézia (WAKAPOLRI-sigla Indonézia) ho Ministru Justisa no Diretu Umanu (Mentri Hukum dan HAM) hodi ko’alia kona ba ‘Mutual Legal Assistantance’. Atu nune’e bele hetan dalan ba solusiona problema ne’e.
“Ha’u fó orientasaun ba konsuladu TL iha Kupang ho Agência Konsulár TL iha Atambua, atu tau matan, akompaña nia prosesu to’o rohan,” hateten Alberto Carlos.

Iha Kuarta (10/07/2019), Embaixadór Alberto Carlos halo vizita serbisu ba Kupang hasoru malu ho xefe BNN (Badan Narkotika Nasional) Timor Osidentál (NTT) nian, au mézmu tempu troka informasaun.
“Ha’u mós husu kona-ba situasaun kazál TL ne’e. Husu mós nia opiniaun kona-ba saida maka sira na’in rua bele halo no saida maka nia família sira bele halo atu nune’e prosesu ne’e bele lao di’ak no mós bele hakmaan sira na’in rua,” informa Alberto Carlos.
Nia afirma tan, embaixada TL iha estranjeiru iha obrigasaun atu hola medidas atu proteje sidadaun TL ne’ebé enfrenta problema bainhira iha rai li’ur.
Tuir nia haree, ajénsia polisia Timor Leste ho Indonézia presiza serbisu hamutuk atu proteje ida-idak nian nasaun, liuliu área fronteira husi ema sira ne’ebé ikus tama iha nasaun rua ne’e nia laran hodi estabelece rede ba tráfiku droga nian.
BNN NTT mós simu delegasaun Embaixadór TL ho responsável Konsuladu TL iha Kupang ho laran ksolok no iha interesse tebes atu lao tuir hodi buka hatene kazu ne’e.
“Sira informa katak tamba buat be akontese iha territóriu Indonézia, nune’e duni, sira aplika lei Indonézia para rezolve,” informa Embaixadór Alberto Carlos.
BNN NTT mós hatutan katak presiza kooperasaun di’ak entre TL ho Indonézia atu kombate krime transnacionais e tráfico de drogas.
Advogadu Jeremias Husu Labele Preokupa ho Pena Morte
Advogadu privadu Indonéziu, Jeremias L.M. Haekase, ne’ebé fó asisténsia legal ba kazál timoroan ne’e deklara, nia lamenta ho publikasaun media balun iha Indonézia ne’ebé divulga notísias kazál lori droga tama Indonézia sei hetan pena morte (hukuman mati)
“Ha’u hanoin lalika preokupa ho publikasaun notísia kona ba pena morte, tamba ha’u nia kliente iha pozisaun ne’e konsidera nu’udar kurir/calon, signifika katak sei iha prosesu nia laran,” Jeremias L.M Haekase hateten, ohin, iha Bairru-Pité, Dili.
Nia konsidera katak ninia kliente na’in rua nee, la’ós autór, maibé lori de’it sasán eletrónika husi suspeitu ida iha Timor hodi entrega ba suspeitu ida husi Indonézia ne’ebé Polisia NTT mós detein ona suspeitu refere.
Kuandu notísia nee publika, nu’udar advogadu ba kazál lori droga kondena no kontra tebes ho publikasaun nee, tanba iha posibilidade ninia kliente na’in rua labele hetan pena morte, maibé iha posibilidade bele hetan tinan 4, se lae too tinan 20.
Hatán kona-ba evidénsia droga se nian, nia parte dehan de’it, lakohi halo espekulasaun, maibé liuhusi prosesu investigasaun mak hatudu katak se mak fó orientasaun no sé mak envolve hanesan autór prinsipál.
“Ha’u hanoin ema ne’ebé mak haruka droga nia numeru telefone iha sasán eletrónika nee, inklui mós ida ne’ebé atu simu sasán droga nee,” afirma nia.
Kona ba bainhira mak halo julgamentu, Jerenias hateten, tanba prosesu lao hela, maibé husu ba Estadu TL atu ajuda ninia prosesu hotu atu bele hetan desizaun ne’ebé justu ba kliente na’in rua nee.
Jornalista : Domingos Piedade Freitas
Editór : Francisco Simões