DILI, 14 marsu 2022 (TATOLI)—Reprezentante Rezidente UNDP iha Timor-Leste, Munkhtuya Altangerel, informa UNDP apoiu osan $50 ba CI atu elabora matadalan reportajen eleitorál ba jornalista no mei komunikasaun sosiál sira hodi guia jornalista halo kobertura iha prosesu kampaña no eleisaun nian.
“UNDP apoiu osan $50 ba CI atu elabora matadalan reportajen eleitoral ba jornalista no mei komunikasaun sosiál ba atividade eleisaun prezidensiál no ba COVID-19 nian, nune’e bele halo kobertura ida-ne’ebé balansu no rejilente. UNDP apoiu osan ne’e sei kobre mós ba eleisaun prezidensiál segunda volta nian,” Reprezentante UNDP ne’e hateten iha lansamentu matadalan reportajen jornalista nian, iha Quintal Boot, Dili, segunda ne’e.

Prezidente Interinu Conselho de Imprensa (CI), Expedito Dias Ximenes, hateten lansamentu matadalan ida-ne’e atu fahe ba kolega jornalista sira iha mídia sira hotu hodi sai hanesan guia prátika ida, hodi kaer oinsá mak bele halo kobertura iha eleisaun prezidensiál liuliu iha períodu kampaña nian.
“Ho ida-ne’e ita hein katak jornalista sira tenke kaer metin kode étika jornalístiku no pontu 15 ne’ebe mak hakerek iha matadalan ida-ne’e. Matadalan ne’e importante tanba bainhira hato’o informasaun ne’ebé mak kredivel mak ita mós presiza hatudu ita-nia profesionalizmu,” nia hateten.
Reprezentante Embaixada Japaun iha Timor-Leste, Kazumi Yamada, agradese no kongratula ba CI ne’ebé esforsu hodi dezenvolve matadalan reportajen ba eleisaun prezidensial 2022.
Tanba, nia dehan, mídia nu’udar autór importante ida ba susesu eleisaun no atu garante votante ida-idak ho desizaun sira-ne’ebe mak informadu, votante sira iha direitu atu asesu ba kobertura informasaun ne’ebe justu no loos kona-ba partidu politika no kandidatu ne’ebe sira atu vota bá.
Bainhira jornalista ida hala’o nia atividade jornalístika iha eleisaun nian, Jornalista Timor-Leste no meiu komunikasaun sosiál sira tenke iha obrigasaun étika hodi kumpre aktu no hahalok sira hanesan tuir mai ne’e;
- Jornalista no meiu komunikasaun sira iha obrigasaun atu obedese ba Kódigu Étika Jornalístika nu’udár báze bainhira hala’o atividade jornalístika iha períodu kampaña polítika no iha loron votasaun.
- Maske jornalista Timor-Leste iha direitu sivíl polítika atu vota iha kualkér eleisaun no iha direitu atu hato’o nia opinaun, maibé tenke nafatin ka mantein independénsia, imparsialidade, onestidade, balánsu no sees hosi afiliasaun polítika no la favoritiza kandidatu ruma bainhira hala’o nia knar nu’udár jornalista profisionál.
- Jornalista no meiu komunikasaun sosiál sira tenke fó espasu no biban hanesan ba kandidatu hotu-hotu atu hato’o sira-nia programa, liu-liu mídia públiku hanesan Agência Notisioza Tatoli, I.P no RTTL, E.P atu fó direitu antena ba kandidatu hotu-hotu atu hato’o sira-nia vizaun, misaun no programa sira iha períodu eleisaun nian.
- Jornalista no meiu komunikasaun sosiál tenke distinge faktu sira no opiniaun iha notísia laran nu’udár haktuir iha Kódigu Étika Jornalístika, Pontu 2. Opiniaun jornalista nian bele permite de’it iha pájina editoriál nu’udár reprezenta opiniaun mídia nian no bele tau iha pájina opinaun jornál nian.
- Meiu komunikasaun sosiál sira iha direitu atu publika publisidade (iklan) polítika iha sira ninia espasu, maibé la bele uza jornalista sira sai nu’udár ema-ne’ebé buka, fasilita no publika (testu, audiu no vídiu) publisidade iha meiu komunikasaun sosiál sira. Publisidade polítika ne’ebé meiu komunikasaun sosiál sira publika labele domina espasu sira notísia nian ne’ebé sai nu’udár espasu ba direitu públiku nian atu asesu informasaun.
- Jornalista labele tama iha ekipa susesu kanditadu sira-nian no labele sai porta vóz polítiku nian.
- Órgaun komunikasaun sosiál (kompaña mídia) sira internalmente iha obrigasaun atu fó garantia ba jornalista hotu-hotu bainhira hala’o atividade jornalístika iha kontestu kobertura, liu-liu fornese perdiemno fasilidade apoiu sira, hanesan transporte no seluk-tan antes sira ba kampu hodi halo kobertura.
- Atu mantein independénsia no profisionalizmu jornalista nian iha atividade jornalístika nian, jornalista labele sai altuflante (corong) ba kandidatu ka partidu polítiku balun ne’ebé kompete iha eleisaun prezidensiál no eleisaun lejislativa.
- Meiu Komunikasaun sosiál sira bele publika de’it rezultadu real counthosi órgaun eleitorál sira, hanesan STAE no CNE.
- Jornalista no meiu komunikasaun sosiál sira labele halo no tenke evita publikasaun notísia ka programa sira ne’ebé ninia konteúdu sensasionál no provokativu ne’ebé la kontribui ba pás, seguransa no estabilidade iha rai-laran durante períodu kampaña polítika no eleisaun.
- Jornalista no meiu komunikasaun sosiál sira tenke evita publikasaun notísia no programa ne’ebé kontein ho diskursu ódiu (hate speech), diskrimina grupu etníku (relijaun, língua, feto, orientasaun seksuál), opiniaun polítika partikulár no ema ho defisiénsia durante períodu kampaña polítika no eleisaun.
- Jornalista no meiu komunikasaun sosiál sira tenke obedese ba matadalan utilizasaun mídia sosiál ba jornalizmu hodi halo verikasaun ba faktu hotu-hotu kona-ba informasaun sira-ne’ebé espalla iha mídia sosiál molok uza nu’udar fonte informasaun seluk hodi halo notísia.
- Jornalista sira labele hatudu afiliasaun polítika no labele halo komentáriu polítika ne’ebé fó apoiu ba kandidatu ruma liuhosi mídia sosiál (facebook, twitter, instragram no seluk-tan) bainhira hala’o hela knar nu’udár jornalista ativu.
- Jornalista sira tenke tuir matadalan medida prevensaun COVID-19 atu evita propagasaun iha knar nu’udár jornalista ativu.
- Jornalista sira tenke promove igualdade jéneru no inkluzaun nomós Evita prejuizu no estereotipu, espesialmente iha feto sira-nia partisipasaun no reprezentasaun iha eleisaun.
Matadalan Reportajen Eleitorál ba Jornalista no Meiu Komunikasaun Sosiál Sira iha ámbitu Eleisaun Prezidensiál tinan 2022, lansa hosi Conselho Imprensa (CI) hamutuk ho Ajénsia Nasaun Unida ba Programa Dezenvolvimentu (UNDP), iha salaun CI Quintal Boot, Dili, segunda (14 marsu 2022).
Jornalista : Osória Marques
Editór : Cancio Ximenes