DILI, 06 abril 2022 (TATOLI)— Ministériu Saúde (MS), kuarta ne’e, hala’o sorumutuk ho The Menzies School of Health Research no World Mosquito Program (WMP), hahú diskute prevensaun dengue liuhosi métodu Wolbachia.
“Ida ne’e métodu foun atu lori susuk Aedes aegypti hosi Timór ba Austrália atu fó kaben ba malu. Tanba susuk Austrália laiha baktéria. Nune’e métodu ne’e halo susuk rua ne’e kaben tiha, hafoin sira iha oan no lori fali mai Timór atu husik iha fatin risku sira hodi neutraliza susuk Aedes aegypti atu labele halo transmisaun virus dengue ba ema,” Diretór Nasionál Saúde Públika iha Ministériu Saúde, Frederico Bosco ba Agência TATOLI iha Caicoli,Dili.
Tanba métodu Wolbachia ne’e atu susuk sira ne’ebé kauza ba vírus dengue, sei la sai ameasa ba ema tanba halo ona replikasaun ho Wolbachia. Tanba replikasaun ba virus dengue hosi susuk Aedes aegypti kahur ona ho baktéria naturál.
Nune’e, Timor-Leste hakarak adopta métodu ne’e tanba hanesan maneira sustentável ne’ebé país kuaze 11 utuliza ona no livre husi moras dengue.
“Ita hakarak adopta tanba baktéria Wolbachia laiha kauza moras seluk ba ema no susuk sira mós laiha impaktu negativu ona bainhira tata ema,” nia akresenta.
Atu implementa métodu ne’e, nia dehan Timor-Leste presiza halo preparasaun hodi envolve Autoridade lokál sira liuliu komunidade sira iha área risku sira.
Pasiente dengue sa’e ba 3.959
Tuir dadus hosi Diresaun Nasionál Saúde Públika liuliu Departamentu Vijilansia Epidemolojia iha Ministériu Saúde, hahú fulan-janeiru to’o horiseik, rejista pasiente dengue sa’e ba 3.959 no hamate ona labarik na’in-50.
Maioria kazu ne’e deteta husi Munisípiu Dili ho totál 2.636, Baucau 251, Manatuto 172, Covalima 126, Ermera 107, Manufahi 160, Viqueque 64, Ainaro 45, Liquiça 109, Aileu 87 no Bobonaro 44 Lautem 153 no Rejiaun Administrativu Espesiál Oé-Cusse no Ambeno (RAEOA) na’in-lima.
Munisípiu Dili nafatin rejista kazu ne’ebe a’as hahú janeiru to’o mai abríl ho totál kazu 2.636, kompostu hosi postu administrativu Dom-Alexo 1.512, Cristo-Rei 435, Vera-Cruz 288 no Na’in-Feto 343.
Fasilidade saúde iha munisípiu Dili hanesan Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV) rejista ona kazu dengue hamutuk 448, Klínika Fatumeta 261, Sentru Saúde Comoro 923, Sentru Saúde Vera-Cruz 204, Sentru Saúde Formoza 449, Sentru Saúde Becora 238, Klínika Madre Eliza na’in-ida, Sentru Saúde Atauro 11, Sentru Saúde Metinaro 39, Klínika Bairru-Pité 59 no Klínika Motael na’in-rua no Klínika Moris Foun na’in-ida.
MS apela populasaun
Ministériu Saúde kontinua apela ba populasaun iha Dili laran no mós iha Munisípiu sira seluk, atu aprezenta-an iha fasilidade públiku saúde (Sentru Saúde ka Ospitál) ne’ebé besik, bainhira sente isin-manas, ka sente laran sa’e, liman-ain no sikun moras hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde sira.
Apela mós Autoridade Munisipál no Autoridade Lokál atubele orienta komunidade halo limpeza jerál iha suku no bairru sira liuliu fase tanke, bidon ka balde tau bee semana ida dal aida.
Hamoos sasán ka limpeza hanesan roda aat, vazu ai-funan atu susuk labele tau tolun, haloot ropa ho di’ak iha ita nia uma laran,uza ropa ne’ebé liman naruk karik toba iha tempu loron, uza aimoruk hanesan repelente ka autan, uza moskiteru karik toba iha tempu loron, so’e lixu iha nia fatin.
Notísia relevante: Dengue hamate ona labarik na’in-50 iha Timor-Leste
Jornalista : Felicidade Ximenes
Editór : Florencio Miranda Ximenes