DILI, 02 fevereiru 2023 (TATOLI)—Prezidente komisaun A trata asuntu Justisa no Konstituisionál, Joaquim dos Santos, esplika Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN) haruka de’it nota téknika ba Governu hodi reformula alterasaun Lei Pensaun Vitalísia (LPV), tanba ne’e la presiza rekomendasaun espesífiku hosi komisaun.
Notísia Relevante: Governu presiza rekomendasaun espesifiku hosi PN ba proposta lei pensaun vitalisia
“La presiza rekomendasaun espesífiku komisaun nian, Prezidente Parlamentu hakerek nota de’it ba Governu bazea ba Parlamentu halo bele haruka ba Governu reformula. Bele mós iha dalan klaran tuir prosesu rejimentál antes Governu haruka nota ba Governu kona-ba asuntu ne’e, nia bele konsulta ho lidér bankada Parlamentár sira hafoin nia rezultadu mak Prezidente PN haruka nota ba Governu, to’o bainhira mak bele aprezenta fali,” Prezidente Komisaun A ne’e hateten ba Agéncia Tatoli iha PN, kinta ne’e.
Tanba deklarasaun verbál ne’e, Parlamentu Nasionál deklara maibé entermu eskrita ne’e Prezidente Parlamentu Nasionál tenke haruka nota ba Governu.
Antes ne’e, debate jeneralidade ba proposta lei númeru 14/V(2a)-Rejime Jurídiku Seguransa Sosiál Titulár Órgaun Soberania, meza PN liu hosi Prezidente Parlamentu Nasionál, deside fó fila-fali ba Governu liu hosi Ministéiru Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI) atu armoniza didi’ak tuir sujestaun sira liuhosi apresiasaun polítika hosi Deputadu sira, maibé parte Governu argumenta ona katak atu hadi’a mak PN presiza hato’o rekomendasaun espesífiku bele hosi komisaun A.
Deputadu Joaquim, esplika, tuir loloos plenária mak iha kompeténsia aprova ka lae, komisaun nia relatóriu bazea ba regra prosesuál no justifika katak tuir regra prosesuál halo lei ne’e entermu estrutura, prinsípiu, sistematizasaun no substánsia lei ne’e bele diskute no aprova iha plenária.
“Agora rezultadu diskusaun atu aprova ka lae, ne’e kompeténsia plenária nian, la’ós ba komisaun. Ida-ne’e tenke klaru iha ne’e, entaun ida rekomenda ba ne’e rekezitu formál ka rekezitu prosidementál. Kona-ba konteúdu lei ne’e, orsida Deputadu sira iha plenária maiória mak haree konteúdu ne’e bainhira sira konkorda aprova, se la konkorda reprova,” nia hateten.
Maibé, nia dehan, ida-ne’e seidauk aprova iha de’it apresiasaun ne’e kuaze Deputadu sira halo intervensaun iha bankada Parlamentár sira rekomenda ba Parlamentu atu devolve dokumentu ne’e ba Governu, ho razaun sira-ne’ebé kada Deputadu sira aprezenta kuaze hanesan.
Hanesan Deputadu sira deklara iha plenária liubá, foti problema mak iha proposta-lei ne’e tau hanesan tiha órgaun soberania sira ho funsionáriu públiku, alelinde Prezidente Repúblika nia grau rekoñesimentu iha prosesu rejime ne’e, atu lori ba iha seguransa sosiál ne’e prosesu la’o hanesan ho funsionáriu públiku baibain.
Ida fali, nia hateten, bainhira lei foun ne’e aprova mak sei hamate lei tuan (pensaun vitalísia), entaun oinsa kona-na deputadu sira uluk nian ne’ebé sira simu tiha ona ne’e.
“Entaun, sira dehan Deputadu sira agora simu tiha ona ne’e oinsa. Lei ne’e mate, sira lakon ona ka sira tama regra foun, problema ida mak ne’e. Entaun Vise Ministra MSSI dehan lei ne’e la’o ba oin, ida-ne’e problema ona tanba lei mate tiha ona maibé sira hetan nafatin ne’e bazea ba saida,” nia dehan.
Problema seluk mak Deputadu sira kestiona kona-ba regra implementasaun tuir lei foun ne’e ba ema sira, hanesan Deputadu ho Ministru sira foun de’it ka sira tuan mós, hafoin nia klasifikasaun oinsá no halakon tiha direitu ho lei foun ne’e atu rezolve oinsá.
Entaun, tuir nia, problema sira-ne’e mak la klaru iha proposta Governu nian, nune’e husu Governu atu reformula fila-fali proposta lei ne’e hodi haruka fila mai PN.
Tanba ne’e, nia dehan, Prezidente PN bazea ba argumentu sira-ne’ebé mak Deputadu sira foti entaun nia halo konkluzaun husu ba Governu se bele hadi’a fali proposta-lei ne’e.
“Agora ema (Governu) kestiona bazea ba saida mak fó fila-fali ba Governu. Tan ida-ne’e iha dalan rua de’it, ida mak kuandu Governu haree laiha posibilidade atu aprova Governu rasik retira nia proposta maibé ida-ne’e Governu la halo. Dalan ida seluk bainhira maiória iha posibilidade atu reprova Prezidente Parlamentu bele uza nia kompeténsia halo interpretasaun lakuna tuir rejimentu Parlamentu bele konsidera opiniaun Deputadu sira, no la presiza tau ba votasaun husu hadi’a fali,” nia hateten.
Notísia Relevante: Deputadu maiória lakohi altera lei pensaun vitalísia
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes
