iklan

INTERNASIONÁL, EDUKASAUN

MESSK serbisu hamutuk Rede ASEAN hodi hasa’e kualidade edukasaun

MESSK serbisu hamutuk Rede ASEAN hodi hasa’e kualidade edukasaun

𝐏𝐫𝐢𝐦𝐞𝐢𝐫𝐮-𝐌𝐢𝐧𝐢𝐬𝐭𝐫𝐮, 𝐊𝐚𝐲 𝐑𝐚𝐥𝐚 𝐗𝐚𝐧𝐚𝐧𝐚 𝐆𝐮𝐬𝐦ã𝐨, bainhira 𝐩𝐚𝐫𝐭𝐢𝐬𝐢𝐩𝐚 𝐢𝐡𝐚 𝐚𝐛𝐞𝐫𝐭𝐮𝐫𝐚 𝐞𝐯𝐞𝐧𝐭𝐮 “𝐄𝐧𝐠𝐚𝐠𝐞𝐦𝐞𝐧𝐭 𝐐𝐮𝐚𝐥𝐢𝐭𝐲 𝐀𝐬𝐬𝐮𝐫𝐚𝐧𝐜𝐞 𝐚𝐧𝐝 𝐐𝐮𝐚𝐥𝐢𝐟𝐢𝐜𝐚𝐭𝐢𝐨𝐧𝐬 𝐄𝐱𝐜𝐞𝐥𝐥𝐞𝐧𝐜𝐞 𝐢𝐧 𝐓𝐢𝐦𝐨𝐫-𝐋𝐞𝐬𝐭𝐞”, 𝐢𝐡𝐚 𝐒𝐚𝐥𝐚𝐮𝐧 𝐃𝐞𝐥𝐭𝐚 𝐍𝐨𝐯𝐚, 𝐃𝐢𝐥𝐢. Tersa 18 marsu 2025. Foto Tatoli/Antonio Daciparu

DILI, 18 Marsu 2025 (TATOLI)-Governu liuhosi Ministériu Ensinu Superiór Siénsia no Kultura (MESSK) servisu hamutuk ho Rede ASEAN hodi hasa’e kualidade edukasaun ensinu superiór iha Timor-Leste.

“Ami konvida peritu na’in-10 husi Malázia, Indonézia Tailándia, Vietname, atu ajuda Timor-Leste liu-liu iha kualifikasaun akadémika”, Ministru José Honorio dehan iha salaun Delta Nova, tersa ne’e.

Tuir nia, Timor-Leste nu’udar Nasaun foun presiza kontinua aprende. “Atividade sira hanesan ne’e, neineik ita-nia rekursu mais kualifikadu iha área oin-oin hodi suporta ita-nia universidade sira ou Institutu superiór sira iha Timor atu eleva kualidade”.

MESSK José Honorio hatete, workshop ne’e importante ba ensinu superiór liuliu ba Reitór no Vise-Reitór iha Timor-Leste.

“Ita konvida ita-nia magnífiku Reitór sira husi universidade no Institutu hamutuk 19 ho vise reitor sira, no entidade balun, konvida mós ANAAA, INCT. Konvida sira mai hodi akompaña halo polítika nasionál ensinu superiór ida-diak hodi servi ba Timoroan hotu para neineik-neineik ita mós bele sai kualiafikadu para kompete iha reijiaun ASEAN bainhira ita tama ona ba membru permanente ASEAN”, dehan.

Liuhosi workshop ida-ne’e kontribui dezenvolvimentu edukasaun iha ensinu superiór ne’ebé kualidade iha Timor-Leste.

“Ita mós presiza rekusu umanu mós mais kualifikadu, tanba ne’e mak agradese ba servisu hamutuk ho vise ministru ASEAN ho mos rede universidade ne’ebe hakarak mai Timor apoiu ensinu superiór sira iha Timor-Leste”, tenik nia.

Diretór Ezekutivu Asean University Network (AUN), Thanapan Laiprakopsup, hatete Ministériu Ensinu Superiór no Kultura iha interese kolabora ho ASEAN University Network, fahe esperiénsia ba institusaun edukasaun nivel universitáriu iha país ida-ne’e. Timor-Leste sei avansu ba membru Rede ASEAN, ba edukasaun nivel universidade mak identifika hanesan área importante sira.

Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, dehan liuhosi workshop ne’e sei aprofunda kooperasaun entre Rede ASEAN hodi garante kualidade ensinu superiór.

“Timor-Leste valoriza koñesimentu, kualifikasaun no ensinu superiór nu’udar pilár fundamentál ba dezenvolvimentu sustentável nasaun nian”, deha nia.

Nia hatutan, “ami rekoñese papél vital ne’ebé instituisaun akadémika sira hala’o hodi forma futuru, influénsia polítika sira, no kontribui ba sidadaun nia moris-di’ak. Konsolida órgaun garantia kualidade ba ensinu superiór ho prestíjiu internasionál, liuhosi reforsu Ajénsia Nasionál ba Avaliasaun no Akreditasaun Akadémika, tanba ne’e maka dezafiu ida ne’ebé ita simu no kompromisu ida ne’ebé ita halo ona, partikularmente iha ámbitu ita-nia adezaun tomak ba ASEAN”.

PM hatete, razaun prinsipál ida tanbasá maka Timor-Leste buka atu adere ba ASEAN ne’ebé atu sai parte ida hosi istória susesu asosiasaun ida-ne’e nian.

“Ha’u la refere de’it ba integrasaun ekonómika ne’ebé boot liu ho merkadu rejionál no globál, no mós ba konfiansa no seguransa ne’ebé adezaun ida-ne’e fó ba kreximentu komérsiu, investimentu estranjeiru, no oportunidade empregu”, realsa.

Nia dehan, aprosimasaun ida ne’ebé permite partisipasaun públiku no propriedade ba asuntu sira ASEAN nian, aumenta rikusoin per kapita, hasa’e esperansa moris, no hadi’a rezultadu saúde no edukasaun, hasai ema millaun sira hosi kiak.

Transformasaun ida-ne’e hetan ona liuhosi harii konfiansa entre nasaun sira ASEAN nian no promosaun estabilidade, unidade, no dame iha ita-nia rejiaun, hodi forma komunidade ida ne’ebé ligadu ho kompromisu fahe ba toleránsia, amizade, no kooperasaun. Timor-Leste hakarak sai parte ativu iha transformasaun ida-ne’e, depende tebes ba rekursu umanu no dezenvolvimentu potensiál umanu, katak Xefe Governu.

Reforsa tán katak Governu identifika ona dezenvolvimentu umanu no kapitál sosiál nu’udar área investimentu prioridade, hamutuk ho diversifikasaun ekonómika, dezenvolvimentu infraestrutura, no governasaun di’ak.

‘Ha’u fiar katak ita-nia adezaun iha ASEAN sei reforsa prioridade sira-ne’e. Ha’u mós fiar katak, liuhusi parseria ho ASEAN, sei bele promove kualifikasaun ne’ebé di’ak hodi alkansa prioridade sira-ne’e. Oinsá, hametin ita-nia instituisaun ensinu superiór sira, hodi asegura katak sira oferese programa formasaun sira ne’ebé maka adekuadu ba nesesidade ekonómiku no sosiál nasaun nian, reputasaun akadémika, no dosente no pesoál peskiza nian ne’ebé maka bele integra komunidade sientífika rejionál no internasionál”, dehan.

PM esplika tan dezenvolvimentu Timor-Leste presiza formasaun ba profisionál médiu no superiór sira ne’ebé kualifikadu hodi hatán ba nesesidade sira iha futuru kona-ba industrializasaun no dezenvolvimentu ekonómiku, nune’e mós preparasaun ba serbisu espesializadu ba setór oioin dezenvolvimentu nian.

“Ha’u fiar metin katak MESSK servisu ho parseria no dirijente universitáriu no membru fakuldade sira, ANAAA, no Rede Universitáriu ASEAN nian, bele garante kualidade no integridade husi ita-nia instituisaun akadémika sira no hadi’a kualifikasaun nasionál sira. Ami hakarak ami-nia kursu sira no kualifikasaun sira ensinu superiór nian atu iha valór no rekoñesimentu la’ós de’it iha nasionál maibé mós iha nivel internasionál”, afirma.

Hodi akresenta, “ami hakarak proteje ami-nia joven sira no estudante sira, prepara ba entrada iha merkadu traballu nasionál, rejionál no internasionál, klaru, hakarak dezenvolve ita-nia nasaun. Ha’u dezeja ba ema hotu eventu ida ne’ebé produtivu ida ne’ebé permite ita atu identifika frakeza nasionál sira maibé mós ita-nia potensiál kona-ba dezenvolvimentu rekursu umanu no kualifikasaun sira”.

Notísia relevante: Governu planeia realiza semináriu kona-ba importánsia sai membru plenu ASEAN

Jornalista       : Osória Marques

Editora           : Rita Almeida

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!