BOBONARU, 19 Marsu 2025 (TATOLI)—Diresaun Servisu Munisipál Edukasaun (DSME), Autoridade Munisípiu Bobonaru, foin lalais ne’e forma ona rede monitorizasaun ida-ne’ebé forte hodi tau matan ba implementasaun Programa Merenda Eskolár (PME) tinan 2025 ne’ebé kobre eskola hotu.
Notísia Relevante: Menu merenda eskolár iha Ermera no Bobonaro ho ikan tilapia
Rede monitorizazaun ne’e envolve Ajénsia Planeamentu, Fiskalizasaun, Aprovizionamentu, Seguransa Alimentár, servisu Saúde Munisipál Autoridade Munisípál Bobonaru, Superintendente Edukasaun Munisipál, Inspetór Eskola, Administradór Postu Administrativu neen no Funsionáriu Sosiál iha suku 50.
Diretór Diresaun Servisu Munisipál Edukasaun (DSME) munisípiu Bobonaru, Miguel Freitas, komfirma rede monitorizasaun forte no rigorozu tebes, tanba forma hahú husi nivél munisipál, postu administrativu no nia liras nakloke to’o suku.
“Ha’u hanoin ida-ne’e rigorozu uitoan. Lahtene, tinan uluk liubá, ita implementa dalaruma ita bele dehan taka tiha no taka tíha maibé lae. Agora ne’e, ekipa tun ba ne’e la’ós hamutuk, sira sei tun haree implementadór sira-nia servisu. Loos duni ka lae, tuir duni matadalan ka lae, ba mak sira hetan, ezemplu modo-tahan ruma ka tomate ruma ladún di’ak. Dretór seguransa alimentár dehan ne’e ladi’ak no labele uza, ne’eduni tenke tau atensaun,” Nia hateten durante halo enkontru ho dirijente eskola no Ekipa Jestaun Programa sira, iha Salaun Maria-Tapo, kuarta ne’e.
Diretór Servisu Munisipál Edukasaun, Autoridade Munisípiu Bobonaru, Miguel Freitas, husu ba Ekipa Jestaun Programa (EJP) no Programa Merenda Eskolár (PME) orienta kuzineira sira atu fornese ai-han lokál ne’ebé fresku, saudavél no nutritivu ba estudante sira tuir menu ne’ebé estipula iha matadalan programa ne’e.
“Labele, ohin ne’e ezemplu haan naan ita-boot sira tau fali fehuk ho aifarina, sim-ne’e ita-nia aihan lokál, maibé ne’e la tuir ona matadalan implementasaun programa ne’e. Fornesedór sira mós tenke haree didiak aihan sira-ne’e. Ha’u fó ezemplu modo-tahan ne’e tenke fresku, tanba modo ne’ebé namlaek ona ne’e ninia vitamina laiha ona. Entaun se bele liga ho grupu agrikultór sira para hola modo ida di’ak nian ne’e. Depois, imi EJP mos labele la’o dook to’o sesta ka sábadu mak sira mai foti osan de’it,’ nia dehan.
Dirijente Servisu Munisipál Edukasaun ne’e mós husu mós ba fornesedór sira evita prátika familiarizmu iha implementasaun programa ne’e.
“Ha’u rona informasaun dehan katak enkuantu fahe hahan ne’e, estudante ida-ne’e ninia oan ka ninia subriña ruma, ne’e etu ne’e nia tau barak, modo mós barak, Manu-tolun mós dalaruma nia tau tomak, ida-ne’e labele tanba matadalan lahateten hansan ne’e, estudante sira iha direitu hanesan laiha ida mak espesiál,” nia hateten.
Sekretáriu Autoridade Munisípiu Bobonaru ba asuntu Planeamentu no Dezenvolvimentu Integradu, Semedo Laco, fó hanoin ba implementadór sira atu ezekuta programa ne’e ho transparánsia no responsablidade, tanba Governu tau osan kada tinan ba programa ne’e atu redús kazu mánutrisaun no Raes badak hodi prepara jerasaun foun ida-ne’e saudavél no matenek.
“Servisu tenke didi’ak. Hahan ne’e, imi prepara fó ba ita nia-oan sira la’os ema seluk nia-oan. Hahan ruma liu karik, sira balun sei hamlaha fó tan sira han, tanba osan Estadu investe ba jerasaun foun. Tanba, sira mak jerasaun ida-ne’e atu sai lideransa iha nasaun ida-ne’e, troka ita sira agora ne’e para lori nasaun ba oin,” nia hateten.
Iha biban ne’e, Semedo Laco apela ba implementadór sira labele prepara ai-han ba manorin sira bainhira estudante sira seidauk han.
Aleinde ne’e husu mós ba dirijente eskola sira labele halo intervensaun ba orsamentu PME tanba ne’e servisu implementadór sira-nian.
“Ita-boot sira iha responsabilidade atu kontrola, tau-matan, sira sosa duni sasán tuir duni menu ka lae. Fó han tuir hanesan ka lae, tanba osan EJP sira mak jere. Diretór eskola sira tenke loro-loron halo Fiskalizasaun, buat ruma EJP halo sala informa kedan. Kuandu nia laran halo tuir, ita sei troka,” nia dehan.
Tuir dadus ne’ebe Diresaun Servisu Munisipál Edukasaun, Munisípiu Bobonaru rekolla hatudu katak estudante ne’ebé asesu Programa Merenda Eskolár tinan 2025 hamutuk na’in-29,78, mai husi Ensinu Báziku no Pre-Eskolár públiku 26,516 no Ensinu Báziku ho Pre-Eskolár Katólika 2,562.
Programa ne’e implementa iha eskola Públiku 179 kompostu Ensinu Báziku 137, ne’ebé hanesan Ensinu Báziku Sentrál (EBC, Sigla Portugés) 23 no Ensinu Báziku Filiál (EBF) 114, enkuantu Ensinu Pre-Eskolár 32.
Enkuantu Ensinu Báziku no Ensinu Pre-Eskola Katóliku hamutuk 24, ne’ebé kompostu husi EBC eskola neen (6), EBF 10 no Ensinu Pre-Eskolár Katóliku ualu (8).
Totál orsamentu ba PME iha tinan 2025 ne’ebé Autoridade Munisípiu Bobonaru aloka hamutuk millaun $1,758,783,60, montante ne’e fahe ba Ensinu Báziku públiku no Katólika hamutuk $1,564,829,28 ho totál loron efetivu 141, enkuantu Pre-Eskolár Públiku no Kótolika hamutuk $193,954.32 ba loron efetivu 174.
Notísia Relevante: Estudante rihun 29,078 iha Bobonaru sai benifisiáriu ba PME 2025
Jornalista : Sérgio da Cruz
Editór : Cancio Ximenes
