DILI, 20 jullu 2022 (TATOLI)–Deputada hosi bankada PLP no Atuál Vise Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Angelina Sarmento, husu Agência Tatoli, Institutu Públiku (TATOLI I.P) atu sai mídia estatál ida krítiku liu tan iha konteúdu notísia ho independente hodi hato’o informasaun ba públiku.
Notísia Relevante: Prezidente CI husu Agência TATOLI tenke hakle’an kapasidade krítiku-investigativu
“Ha’u haree buat balun di’ak ona hosi publikasaun konteúdu Tatoli nian maibé presiza hadi’a tan, tanba Tatoli hanesan institutu públiku ida-ne’ebé reguladu por lei. Se bele, Tatoli labele de’it divulga informasaun ne’ebé mak di’ak de’it hosi ita-nia Estadu ida-ne’e maibé tenke krítiku mós. Tatoli sai mídia krítiku no mós mídia ida prontu hato’o informasaun ne’ebé loos no moos ba públiku, atu ema bele haree katak mídia ida-ne’ebé kontroladu hosi Governu no Estadu maibé mídia ida-ne’ebé hala’o duni nia kna’ar hanesan instituisaun ne’ebé independente atu hato’o informasaun ne’ebé loloos ba ita-nia sidadaun sira,” Deputada PLP, Maria Angelina Sarmento, hateten ba Agência TATOLI, iha ambitu Agência TATOLI atu selebra aniversáriu ba dala-neen (6) ne’ebé sei komemora iha loron 27 jullu tinan ne’e, iha Parlamentu Nasionál, kuarta ne’e.
Tanba ne’e, nia dehan, presiza hadi’a nafatin hodi bele sai di’ak liután la’o tuir lei ne’ebé regula ona kona-ba imprensa sira-nian.
“Agora daudaun Parlamentu Nasionál sei iha diskusaun kona-ba Lei rádiu difuzaun ninian. Espera katak aban bainrua TATOLI sei dezenvolve an ba mídia eletrónika tan, karik presiza hala’o kna’ar ho independente no transperensia di’ak liután no povu bele partisipa no bele hatene saida mak governante sira hala’o iha sira-nia knaar hotu-hotu,” nia dehan.
Vise Prezidente PN ne’e hakarak fó parabéns ba Governu liuhosi ministéiru tutela tanba foti inisiativa hodi kria TATOLI nu’udar Institutu Públiku ne’ebé iha papél atu disemina informasaun sira ho atualidade kona-ba Governu no Estadu ne’e tomak ninia servisu ka programa sira.
“Ita hotu hatene katak Estadu ida-ne’e kompromete aan ba liberdade espresaun no liverdade imprensa ne’ebé hatudu ita-nia kontribuisaun, tanba ne’e mak Governu no Estadu iha kompeténsia atu kria Institutu Públiku ida-ne’e atu bele hala’o mós kna’ar ida divulga informasaun no halo papél importante atu promove partisipasaun sidadaun sira liuhosi asesu notísia sira-ne’ebé mak Tatoli fó sai. Tatoli simu no rona povu nia espetativa povu nia esperansa ba lalaok governasaun ida-ne’e hodi bele hato’o liu-hosi Tatoli ninia publikasaun sira,” nia hateten.
Atu nune’e, iha publikasaun iha vise-versa la’ós hosi Estadu ninia atividade sira maibé hosi povu ninia lamentasaun ka preokupasaun no apresiasaun ba Governu nia lala’ok, Tatoli sai nu’udar espasu ida atu povu mós hola partisipasaun ativu liu iha publikasaun sira no hato’o sira-nia opiniaun hodi nune’e partisipa di’ak liután iha ita-nia demokrásia.
“Ida-ne’e katak demokrásia la’ós povu patisipa iha eleisaun atu hato’o sira-nia votu maibé sira mós iha direitu atu imprensa sira-nia opiniaun liuhosi mídia sosiál inklui mídia Tatoli atu mídia Tatoli iha kna’ar hato’o ba entidade relavante sira saida mak sai povu nia preokupasaun no povu ninia espetativa ba governasaun ne’e,” nia dehan.
Deputada hosi bankada PLP ne’e lori bankada nia naran hato’o parabéns ba aniversáriu Agência TATOLI dala-neen ne’ebé durante ne’e hala’o ona kna’ar fó sai informasaun ba publiku nu’udar parte ida atu promove ba boa-governasaun ho transparansia iha lala’ok Estadu nian.
“Parabéns ba Agencia Tatoli no mós parabens ba funsionáriu tomak atu kontinua servisu di’akliu atu servi Estadu liuhosi informasaun hodi hato’o ba públiku,” nia hateten.
Agência TATOLI
Agência TATOLI, Instituisaun Públiku (TATOLI, I.P) nu’udar ajénsia ofisiál Estadu Timor-Leste nian. Ezisténsia Agência TATOLI, I.P mai hosi inisiativa Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), iha 2012-2017.
Agência TATOLI, I.P nu’udar transformasaun hosi ETNA (East Timor News Agency), ne’ebé nakfila ba ANTIL (Agência Notisioza Timor-Leste). Ajénsia Estadu ne’e hetan aprovasaun iha Konsellu-Ministru no públika iha Jornál Repúblika iha loron 14 marsu 2016, nu’udar embriaun ho naran ANTIL.
ANTIL ne’e lansa hosi Primeiru-Ministru, Rui Maria de Araújo, iha loron 27 juñu 2016. Iha marsu 2017, Konsellu-Ministru aprova ANTIL sai TATOLI, nu’udar ajénsia ofisiál Estadu Timor-Leste nian no publika iha Jornál Repúblika. TATOLI ho nia estatutu rasik nu’udar Institutu Públiku (IP).
Objetivu primeiru estabelese ajénsia estadu Timor-Leste mak sai fonte informasaun ofisiál Estadu Timor-Leste ne’ebé iha kapasidade no kbiit elabora produtu informasaun no notísia ne’ebé nesesita hosi públiku utilizadór informasaun iha eskala nasionál, rejionál no internasionál.
Segundu, nu’udar implementadór konstituisaun ne’ebé sai dever Governu nian atu fó servisu oferesimentu informasaun ne’ebé kredivel no loos nomós sai direitu informasaun sosiedade Timor-Leste ne’ebé garantidu hosi artigu 40 no 41 konstituisaun Timor-Leste nian.
Terseiru, nu’udar instituisaun komunikasaun informasaun, Agência TATOLI.IP la’ós de’it sai produtór informasaun maibé mós bele iha papel nu’udar “National information clearing house” ne’ebé iha tarefa fó klarifikasaun no informasaun serteza, halakon misinformasaun no disinformasaun. Bele sai nu’udar “área istória” no “eskritór istória” pátria, nasaun, sosiedade nomós nu’udar “maklibur no fornesedór informasaun públiku”.
Kuartu, halo Agência Notisioza TATOLI, I.P nu’udar padraun minimál kompeténsia jornalístika ba jornalista Timor-Leste ne’ebé sempre bele prodús produtu informasaun-kareira jornalístika ne’ebé iha kualidade tuir dinámika sosiál no nesesidade informasaun sosiedade nian.
“Fenómena no dinámika sosiál” ne’ebé “dinámika komunikasaun” ne’ebé estimula ho dezenvolvimentu teknolojia komunikasaun-informasaun lori konsekuénsia iha Timor-Leste ho paradigma nesesidade informasaun públiku iha ne’ebé TATOLI nu’udar ajénsia notísia nasionál Timor-Leste ne’ebé la’ós de’it ezije atu bele fornese pakote informasaun iha kontextu “mainstream” maibé iha futuru bele mós prodús informasaun alternativa ho karáter “taylor made” ne’ebé propoen hosi utilizadór informasaun determinada.
TATOLI nu’udar ajénsia notísia Timor-Leste ho karáter multikanál, multimedia, multiplataforma no multitarefa ne’ebé bele mós dezenvolvidu no iha funsaun nu’udar sentru produsaun filme no dokumentasaun nasaun, sentru opiniaun públiku nomós fórum informasaun públiku, sentru jestaun arkivu no dokumentu nasaun nomós sentru edukasaun-formasaun peskiza no dezenvolvimentu komunikasaun aplikada.
Funsaun oioin, papel, abilidade no feramenta komunikasaun institusionál ajénsia notisioza ne’e iha nia tempu bele fonte konsumu ba ajénsia notisioza ne’ebé posibilita ajénsia notísia Timor-Leste ne’e moris, krexe no dezenvolve nu’udar instituisaun komunikasaun ho karáter “income generate” (bele rezulta konsumidór) no la bebeik nu’udar “cost center” (sai pezu finanseiru).
TATOLI, I.P nu’udar ajénsia notísia nasionál Timor-Leste ne’ebé moris, krexe, ne’ebé dezenvolve ho jestaun ne’ebé profisionál, apoiadu hosi rekursu umanu ne’ebé kompetente ho apoiu saláriu minimál ne’ebé sufisiente no ho apresia kompeténsia no kapasidade nia jornalista sira halo, bele sai “modelu” no “padraun indústria komunikasaun-informasaun no prátika jornalístika” futuru ne’ebé ho kualidade-dignidade nu’udar inventáriu nasionál Timor-Leste.
Notísia Relevante: PR Horta enkoraja TATOLI kontinua públika informasaun loos ba públiku
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes